Πέμπτη 17 Απριλίου 2014

διαθεματική διδασκαλία: έκθεση-θρησκευτικά γ' λυκείου, θέμα: αμφισβήτηση νέων

ΟΙ "ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΙ'' ΝΕΟΙ: αντικομφορμιστές και ''αποσυνάγωγοι''.. 

 Βιβλίο έκθεσης γ' λυκείου: ερώτημα μετά το κείμενο του Παπανούτσου "η δύναμη της μάζας'':

Διερευνήστε τη σχέση των νέων με το φαινόμενο του "κοινωνικού κομφορμισμού". Ποια είναι η στάση τους απέναντι στις ιδέες και στις τάσεις του κοινωνικού σώματος; Σε ποιο βαθμό και σε ποια έκταση υπόκεινται σε αυτές οι νέοι σε σύγκριση με τους ενηλίκους;''

    -το ερώτημα μπορεί να εξεταστεί και όσον αφορά τη σχέση νέων και παράδοσης

αναζήτηση απάντησης:

Α. στην ταινία του Ν. Γραμματικού, " Οι απόντες"
κριτική της ταινίας ΕΔΩ

Β. σε σχετικά κείμενα του Μ. Πλωρίτη:
α. περί νέων τινά          
γ. «οι νέοι φορτώνονται έναν κόσμο που τον αποστρέφονται»:   κριτήριο αξιολόγησης

Γ. στο θέμα πανελληνίων ομογενών 2012 
με κείμενο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου: "Οι ασυμβίβαστοι''  ΕΔΩ

Δ. στο τραγούδι του "ασυμβίβαστου'' της ελληνικής ροκ σκηνής, Π. Σιδηρόπουλου 
    με τον τίτλο ''εν κατακλείδι''

και σε παραπλήσια τραγούδια:

Ε. Σύνδεση με μάθημα θρησκευτικών 

Απόσπασμα από το βιβλίο των θρησκευτικών της γ’ λυκείου, κεφ. 6:

Αφορμή για
προβληματισμό
Και τώρα φίλοι μου είν' αργά
μια καληνύχτα στη μαμά
και λίγη στάχτη στα μαλλιά
καιρός να πούμε αντίο.
Σκεπάσαμε όλους τους νεκρούς
με αρρωστιάρικους ψαλμούς
κλόουν με σοβαρούς σκοπούς
γυμνοί μέσα στο κρύο.
Κατά τ' άλλα εσείς
που 'σαστε υγιείς και αξιοπρεπείς
βοηθήστε μας και λίγο,
δώστε μας πνοή, στέγη και τροφή
μία ιδέα στεγανή
που να μη μπάζει κρύο.
Παύλος Σιδηρόπουλος "Εν Κατακλείδι", τραγούδι από το δίσκο του "Φλου" - 1978.


Σχόλια και αφορμές για συζήτηση
1. Ο Παύλος Σιδηρόπουλος μιλάει, προφανώς, για δυο ομάδες - κατηγορίες ανθρώπων. Τους πρώτους τους σκιαγραφεί ως ανθρώπους "υγιείς και αξιοπρεπείς". Ποιοι μπορεί να είναι; Και ποιοι μπορεί να αποτελούν την άλλη ομάδα, στην οποία εντάσσει και τον εαυτό του; Τι θέση φαίνεται να κατέχει στην κοινωνία;
2. Οι σημιτικοί λαοί συνήθιζαν να ρίχνουν στάχτη στα μαλλιά, όταν πενθούσαν (Ματθ. 11: 21). Τι μπορεί να εννοεί ο τραγουδοποιός με τη φράση αυτή στην πρώτη στροφή; Τι αισθήματα φανερώνουν οι εκφράσεις "είν' αργά", "καιρός να πούμε αντίο";
3. Τι μπορεί να εκφράζει το αίτημα της τελευταίας στροφής, όπου, πέρα από την κάλυψη διάφορων υλικών αναγκών (στέγη και τροφή), αποζητιέται και πνοή και μια ιδέα στεγανή...;

Όπως είδαμε, ο Χριστιανισμός δεν είναι έτοιμες συνταγές, δεν είναι η ατομική τακτοποίησή μας, ούτε ένας εφησυχασμός που γεννιέται από την τήρηση εξωτερικών τύπων. Είναι αγώνας, για να γίνει κανείς γνήσιος, να μπορέσει να σπάσει τον ατομικισμό του και να ανοιχτεί πραγματικά στον άλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Χριστός εμφανίζεται στα Ευαγγέλια ως καταπατητής του θρησκευτικού νόμου, προκειμένου να αναδείξει και να φωτίσει την ουσία του: αντίθετα, π.χ., προς τους "ευσεβείς" τηρητές του θρησκευτικού νόμου που πίστευαν ότι οι ίδιοι είναι αναμάρτητοι κι ότι μπορούν να εντοπίσουν την αμαρτία στους άλλους, αρνείται να λιθοβολήσει τη μοιχαλίδα, όσο κι αν δε συμφωνεί με τον τρόπο ζωής της (Ιω. 8: 3-11)• καταδέχεται να φάει και να συνομιλήσει με πόρνες και τελώνες (Ματθ. 9: 11,21: 31)• καταπατάει την αργία του Σαββάτου προκειμένου να ευεργετήσει τον άνθρωπο (Ματθ. 12: 1-15)• καυτηριάζει τους υποκριτές για την επιδεικτική νηστεία τους (Ματθ. 6: 16-18) κ.ο.κ.. Το κήρυγμα και οι επιλογές του ήταν ορισμένες φορές τόσο ανατρεπτικές, ώστε οι ίδιοι του οι συγγενείς τον κατηγόρησαν κάποια στιγμή για τρελό (Μάρκ. 3:21).
Πάντα, λοιπόν, καραδοκεί ο κίνδυνος να νοθευτεί το πνεύμα του Χριστιανισμού και να αντικατασταθεί από μια σκυθρωπή τυπολατρία. Διαρκώς οι Πατέρες και Αγιοι της Εκκλησίας επισημαίνουν αυτόν τον κίνδυνο της νόθευσης από υποκρισία, θρησκοληψία κτλ.. Όσον αφορά αυτές τις επισημάνσεις, έχουμε και κάτι το ξεχωριστό. Περιπτώσεις ασκητών που έμειναν γνωστοί ως "διά Χριστόν σαλοί", δηλαδή "τρελοί για χάρη του Χριστού".
Βρήκε ένα ψόφιο σκυλί σ' ένα σωρό σκουπίδια έξω από την πόλη, έλυσε τη σχοινένια ζώνη του, έδεσε με τη μια της άκρη το ένα πόδι του σκυλιού, και το έσερνε πίσω του καθώς έτρεχε. Έτσι πέρασε την πύλη της πόλης. Υπήρχε ένα σχολείο εκεί κοντά, κι όταν τα παιδιά τον είδαν, άρχισαν να φωνάζουν, 'Δείτε, ένας τρελοκαλόγερος!', και να τρέχουν πίσω του και να τον χτυπούν. Την άλλη μέρα που ήταν Κυριακή, πήρε λίγα καρύδια, πήγε στην εκκλησία στην αρχή της Λειτουργίας, και εκεί έσπαζε τα καρύδια και έσβηνε τα καντήλια. Όταν προσπάθησαν να τον βγάλουν έξω, σκαρφάλωσε στον άμβωνα και από κει σημάδευε τις γυναίκες με τα καρύδια. Με πολλή δυσκολία τον έβγαλαν έξω, αλλά μόλις βγήκε αναποδογύρισε τους πάγκους των ζαχαροπωλών, οι οποίοι όμως τον κτύπησαν τόσο άσχημα που παραλίγο να πεθάνει.
Εδώ, ο σαλός θέλει να υπενθυμίσει έμπρακτα ότι αυτό που μετρά δεν πρέπει να είναι η εξωτερική εμφάνιση, ότι αυτό που σώζει δεν είναι η τυπική θρησκευτικότητα, κι ότι όσοι είναι κατ' όνομα μόνο χριστιανοί και έτοιμοι να ασκήσουν βία κατά του αδελφού τους μοιάζουν με τους εμπόρους που έδιωξε ο Χριστός από τον Ναό. Κι από την άλλη, αυτός ο αυτοεξευτελισμός είναι για τους σαλούς κι ένας τρόπος να κρύψουν την αγιότητά τους, να μην επαινεθούν από τον κόσμο, να μη γίνουν δούλοι του θαυμασμού ή και της κολακείας του κόσμου. Ο σαλός είναι ελεύθερος. Θεμέλιο του είναι η σχέση του με τον Θεό, κι έτσι, σε ανθρώπινο επίπεδο δεν έχει να χάσει τίποτα, δε φοβάται τίποτα και κανέναν. Είναι ενδεικτικό πώς ο ρώσος Νικόλαος ο Σαλός (16ος αιώνας) τόλμησε να ελέγξει τον τυραννικό τσάρο Ιβάν τον Τρομερό που καταπίεζε το λαό. Ήταν Μεγάλη Σαρακοστή, περίοδος δηλαδή μεγάλης νηστείας πριν από το Πάσχα, νηστείας που και ο Ιβάν, ως χριστιανός μονάρχης, τηρούσε. Ο Νικόλαος διασταυρώθηκε μαζί του και του πρόσφερε να φάει ένα κομμάτι ωμό κρέας. Ο τσάρος οπισθοχώρησε αηδιασμένος, παίρνοντας το μήνυμα, ότι χειρότερο από το να φας κρέας τη Σαρακοστή είναι να "καταβροχθίζεις" ανθρώπινο κρέας με την τυραννική εξουσία σου.
Είπαμε παραπάνω ότι οι "δια Χριστόν Σαλοί" είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση αγιότητας. Σε καμία περίπτωση οι επιλογές τους δεν πρέπει να απολυτοποιηθούν. Όποτε επιχειρήθηκε μίμησή τους με επιπολαιότητα, τα αποτελέσματα ήταν οικτρά• ψυχικός διχασμός και παράπονο για την έλλειψη αναγνώρισης. Η σαλότητα είναι πάνω απ' όλα ζήτημα χαρίσματος κι ελευθερίας.
Θέματα για συζήτηση
1. Μπορεί άραγε να εντοπιστούν στο τραγούδι του Σιδηρόπουλου αγωνίες σαν αυτές που αφουγκράστηκαν οι "δια Χριστόν σαλοί"; Ποιες είναι αυτές ειδικότερα;
2. Θυμηθείτε το περιστατικό του λιθοβολισμού της μοιχαλίδας (Ιωάν. 8: 3-11) και συζητήστε πόσο βοηθάει σε κάθε περίπτωση η διάκριση αμαρτίαςκαι αμαρτωλού.


Υ.Γ. Ποιήματα σχετικά με ''στάχτη'' : 

Από τη συλλογή του Κλείτου Κύρου «ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ - αναμνήσεις μιας αμφίβολης εποχής»(1949).
Τα ποιήματα της συλλογής γράφτηκαν στο διάστημα μεταξύ 1942 – 1946:

             ΩΡΑ ΒΟΥΒΗ
Στάχτη στα πόδια, στάχτη στα μαλλιά
Και της Ραχήλ αντιλαλούν οι θρήνοι
Μαύρες χλαμύδες φόρεσαν οι κρίνοι
Κι ατέλειωτα ανεβαίνουμε σκαλιά.
Μας δολοφόνησαν τις Εποχές
Και τις κρεμάσαν σ’ ένα κυπαρίσσι.
Τη θλίψη μας ποιος θα την ιστορήσει,
Που να γυρνούν οι πρώτες μας ιαχές;
Στον ύπνο μας φωλιάζει ολονυχτίς
Αλλάζοντας μορφές ο μανδραγόρας,
Κι από τα χέρια φεύγουν της Πανδώρας
Τα στυγερά λεπίδια της οργής.
Στις φλέβες στάχτη, στάχτη στα μαλλιά
Κι η ώρα της απόφασης σιμώνει.
Ερωτηματικό σκληρό μας ζώνει
Που όσο πάει γίνεται θηλιά.
                                    

   Οδ. Ελύτης, από τον «Ήλιο τον Πρώτο»[1943]: 

Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα[…]
Το βράδυ ανάψαμε φωτιά
Και τραγουδούσαμε γύρω τριγύρω:

Φωτιά ωραία φωτιά μη λυπηθείς τα κούτσουρα
Φωτιά ωραία φωτιά μη φτάσεις ως τη στάχτη
Φωτιά ωραία φωτιά καίγε μας
                                                λέγε μας τη ζωή.

   Γ. Σεφερης:  «Άντρας»,απόσπασμα [συλλογή ''Τετράδιο Γυμνασμάτων'',1928-1937]

Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν υποταχτείτε. 
Υποταχτήκαμε και βρήκαμε τη στάχτη.
Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν αγαπήσετε.
Αγαπήσαμε και βρήκαμε τη στάχτη.
Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν εγκαταλείψετε τη ζωή σας.
Εγκαταλείψαμε τη ζωή μας και βρήκαμε τη στάχτη ...
Βρήκαμε τη στάχτη. Μένει να ξαναβρούμε τη ζωή
μας, τώρα που δεν έχουμε πια τίποτα.



 Γιώργης Παυλόπουλος

     Η Στάχτη

Φύσαγε ὁ ἀγέρας
ἀνέβαζε τὴ στάχτη τους
τὴν πήγαινε στὸν οὐρανὸ
φοβόταν ἐκείνη φοβόταν
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε
δὲν εἴμαστε πιὰ στὴ γῆ
δὲν ἔχουμε πιὰ δέρμα
δὲν ἔχουμε μαλλιὰ
δὲν ἔχουμε μήτε μάτια.

Γίναμε στάχτη τῆς ἔλεγε
ὅμως μὲ βλέπεις καὶ σὲ βλέπω
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη
ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει στάχτη
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη.

Εἶμαι ἡ στάχτη σου τοῦ ἔλεγε
καὶ εἶσαι ἡ στάχτη μου
μὰ ποῦ ἀνεβαίνουμε ποῦ πᾶμε
κι ὅλο φυσάει κι ὅλο σὲ χάνω
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε.
     

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου